امام رضا(ع) این آیه شریفه (ایه مباهله) را از جهت دلالت بر امامت امیرالمومنین(علیه‌السلام) بهترین و روشن‌ترین آیه در قرآن دانسته‌اند و با استناد به این آیه و عمل رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) پس از نزول آن، ثابت می‌کنند که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) پس از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بافضیلت‌ترین انسان روی زمین است.
سیّد مرتضى(رحمه‌الله) مى‌گوید:
جریان مباهله علاوه بر اینکه دلیلی بر نبوت پیامبر اکرم(ص) است، برتری و فضیلت اهل‌بیت او را که همراه حضرت به مباهله آمده بودند، اثبات می‌کند.[1]
این آیه به‌طور روشن بر برتری و فضیلت اهل‌بیت و آل‌عبا دلالت دارد.[2] حتی به جرأت می‌توان گفت که در فضیلت اهل بیت پیامبر نازل شده است.[3] سند این روایات و تفاسیری است که به وفور در میان گفته‌ها و سخنان مفسرین شیعه و اهل سنت یافت می‌شود.[4]
یکی از ادله امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علیه السلام نزول آیه مباهله در شأن آن حضرت است.
حضرت امام رضا علیه السلام این آیه شریفه را از جهت دلالت بر امامت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام بهترین و روشن ترین آیه در قرآن معرفی کرده و عالمان شیعه نیز به تبعیت از امام خویش برای اثبات امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علیه السلام به این آیه استدلال می کنند. شریف مرتضی رحمه الله در کتاب الفصول المختارة من العیون والمحاسن [1] روایت استناد امام رضا علیه السلام به آیه مباهله را به نقل از شیخ مفید آورده است.[2]
تداوم سنت‌های پیامبران پیشین
شیوه مقابله با مخالفین
جلوه‌ای از عزت اسلام
ماجرای مباهله موجب شد تا عظمت و حقانیت اسلام بر تمامی مردم اثبات شده و صداقت گفتار رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و ادعاهای وحیانی آن حضرت بیش از گذشته آشکار گردد. این واقعه یکی دیگر از دلایل نبوت و کرامت‌های آن حضرت به شمار می‌آید. بی‌تردید مباهله، در تقویت ایمان مسلمانان و تضعیف روحیه منافقان و مخالفان تأثیری بسزا داشته است.
دلیلی بر فضیلت اهل‌بیت علیهم‌السلام
یا اَسْرَى الرَّغْبَةِ، اَقْصِرُوا، فَاِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْیا لایَرُوعُهُ مِنْها اِلاّ صَریفُ اَنْیابِ الْحِدْثانِ. اَیُّهَا النّاسُ، تَوَلَّوْا مِنْ اَنْفُسِکُمْ تَأْدیبَها، وَ اعْدِلُوا عَنْ ضَراوَةِ عاداتِها
اى اسیران هوا و هوس، آرزوها را کوتاه کنید، زیرا مردم دلبسته به دنیا را، جز صداى دندان هاى حوادث، از این دنیا نمى ترساند، اى مردم، خودتان عهده دار ادب کردن خود شوید، و نفس را از جرأت بر عادات هلاک کننده بازگردانید.
نهج البلاغه، کلمات قصار، ترجمه استاد محترم حجت الاسلام و المسلمین انصاریان
امام علی(علیه السلام) در خطبه 49 نهج البلاغه می فرماید:
[مستدرک الصحیحین 3/ 483] در اخبار متواتر آمده است که «فاطمه بنت اسد»، حضرت على علیه السّلام را در درون خانه کعبه، به دنیا آورد.
[نور الابصار ص 69] اظهار داشته است:
بنا به قولى حضرت على علیه السّلام در روز جمعه، 13 رجب، سى سال از «عام الفیل» گذشته، و بیست و سه سال به هجرت پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله مانده، در مکّه مکرّمه درون خانه کعبه متولد شد و به قول دیگر، بیست و پنج سال پس از «عام الفیل»، و دوازده سال پیش از بعثت، ولادت یافته است. و به قول دیگر، ده سال پیش از بعثت، متولد شده و پیش از حضرت على علیه السّلام هیچ فرزندى در خانه کعبه، تولّد نیافته است. و این جمله را «ابن صباغ» اظهار داشته است.
تو یا على، به منزله خانه کعبه اى!(4)
[کنوز الحقایق ص 188] رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله خطاب به حضرت على علیه السّلام فرمود:
وقتی از « خلیل بن احمد »درباره فضائل علی(ع) پرسش شد،گفت:
کیف اصف رجلاً کتم اعادیه محاسنه و حسداً و احبّائه خوفاً و ما بین الکلمتین ملأالخائفین؛ (1)
چگونه میتوانم مردی را توصیف کنم که دشمنانش از روی حسادت و دوستانش از ترس(دشمنان)محاسن او را پنهان نمودند، در بین این دو رفتار شرق و غرب عالم محامدش را فراگرفته است.
ابن عباس میگوید پیامبر اکرم(ص) فرمود:
سوال:
بعضى از اهل سنت می گویند ما مثل شما قضیه غدیر را قبول داریم، اما شما سخنان پیامبر را به امامت تفسیر می کنید، در حالى که ما از آن دوستى می فهمیم. و ما هم على علیه السلام را دوست داریم و به او احترام می گذاریم. نظر شما در این باره چیست؟
پاسخ:
یکى از گمانه ها در معناى سخن پیامبر که فرمود: «من کنت مولاه فعلى مولاه» ولایت محبت است چرا که واژه ولایت در محبت نیز به کار رفته است.
لیکن در اینجا چند نکته را باید در نظر داشت:
یک. اگر نظر کسانى که مسأله ولایت محبت را مطرح می کنند این است که چنین مبنایى هم در کنار دیگر مراتب ولایت مانند امانت و پیشوایى در کلام پیامبر نهفته است سخن قابل قبولى است و هیچ تضادى با دیدگاه شیعه ندارد.
چنین انگاره اى مؤید قول کسانى از بزرگان اهل سنت مانند ابن طلحه شافعى (متوفى 654) و ... می باشد[1]. او پس از توضیحاتى درباره اینکه خداوند على علیه السلام و پیامبر صلى الله علیه و آله را در آیه مباهله نفس یگانه معرفى کرده است در همین باره می گوید:
حضرت رضا علیه السلام از پدران بزرگوار خویش علیهم السلام نقل می کنند که رسول خدا صلّی الله علیه وآله روز اول ماه محرّم، ۲ رکعت نماز می خواند و بعد از نماز دست ها را بالا برده و سه بار این دعا را تکرار می کرد:
عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ فِی الْمُحَرَّمِ لَیْلَهً وَ هِیَ أَوَّلُ لَیْلَهٍ مِنْهُ، مَنْ صَلَّى فِیهَا رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِیهَا سُورَهَ الْحَمْدِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَى عَشْرَهَ مَرَّهً وَ صَامَ صَبِیحَتَهَا، وَ هُوَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنَ السَّنَهِ، فَهُوَ کَمَنْ یَدُومُ عَلَى الْخَیْرِ سَنَتَهُ، وَ لَا یَزَالُ مَحْفُوظاً مِنَ السَّنَهِ إِلَى قَابِلٍ، فَإِنْ مَاتَ قَبْلَ ذَلِکَ صَارَ إِلَى الْجَنَّهِ.(1)
رسول خدا صلّی الله علیه وآله فرمود:
کینه داشتن و بد بودن قریش با بنی هاشم :
1. تاریخ نشان میدهد که قریش همیشه با بنی هاشم بد بود و حتی در زمان حیات پیامبر(ص) هم با صراحت یا کنایه و یا اشاره آنها را اذیت میکردند.(1)
1. روزی رسول الله (ص) فرمودند:
عده ای هستند که مرا در باره اهل بیتم اذیت می کنند پس انصار قیام کرده ومسلح وآماده جنگ شدند.
نماز شب عید غدیر
این نماز دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. در هر رکعت، بعد از سوره حمد، توحید ده بار و آیةالکرسى یک بار خوانده مى شود. در رکعت دوازدهم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذکر را ده بار در قنوت تکرار کرد:
لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و یمیت و یحیى و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شى قدیر.
در دو سجده رکعت آخر، این ذکر ده بار خوانده مى شود:
سبحان من احصى کل شى علمه سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له سبحان ذى المن و النعم سبحان ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الکرم اسألک بمعا قد العز من عرشک و منتهى الرحمة من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامة ان تصلى على محمد رسولک و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بى کذا و کذا [به جاى کذا و کذا حاجت خود را ذکر کند] و سپس بگوید انک سمیع مجیب. (التهذیب، ج 3، ص .143)
غدیر دریایى از معارف است.
فقه،فرهنگ،کلام،اخلاق و تفسیر،همه را دارد؛ ولى دریغ که گوهرهایش تا کنون استخراج نشده است، هر چند دستان سخاوتمند امواج غدیر گاه دانه هاى گرانبهایى را به ساحل نشینانش ارزانى داشته است.
* مراد از فقه غدیر اعمال مستحب این روز است. روایات سى و شش عمل را در این روز مستحب شمرده اند که ما در پست بعدی آنها را ارائه مى کنیم.
در روز هفدهم ذی الحجه سال دهم هجری بعد از نماز ظهر، پیامبر اکرم با صدای بلند این گونه دعا کردند و فرمودند:
"اللهم هب لعلی الموده فی صدور المومنین و الهیبه و العظمه ی صدور المنافقین." (1)
بعد به حضرت علی (ع) فرمودند:دعا کن.
ایشان عرض کردند: چه دعایی کنم؟
یکی از ده ها ایه ای که در ایام غدیر خم و در جهت انتصاب حضرت علی(ع) به امامت نازل شد "آیه تبلیغ" است.
آیه تبلیغ سه فراز مهم دارد که بنا بر آن چه که حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: هر فرازی از آن در یک روز نازل شده است.
روز شانزدهم ذی الحجه: "یا ابها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک"
روز هفدهم ذی الحجه: "یاایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته"
روز هجدهم ذی الحجه: "یاایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس" (1)
1. امیرالمومنین (ع) سفیر خدا در بین مخلوقات است. "و سفیره فی الخلقه"
2. همه چیز به پیامبر اکرم ختم می شود و همچنین از ایشان منتشر می شود "الخاتم لما سبق و الفاتح لما استقبل" و امیرالمومنین جان پیامبر است.
3. امیرمومنان صراط مستقیم خداست. " اشهد انک المعنی بقول العزیز الرحیم و ان هذا صراطی مستقیما"(آیه 153 سوره انعام)
