یکی از ده ها ایه ای که در ایام غدیر خم و در جهت انتصاب حضرت علی(ع) به امامت نازل شد "آیه تبلیغ" است.
آیه تبلیغ سه فراز مهم دارد که بنا بر آن چه که حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: هر فرازی از آن در یک روز نازل شده است.
روز شانزدهم ذی الحجه: "یا ابها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک"
روز هفدهم ذی الحجه: "یاایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته"
روز هجدهم ذی الحجه: "یاایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس" (1)
با توجه به بررسی کتابهای تفسیری و تاریخی موجود، اعم از شیعه و سنی، این نتیجه به دست آمد که آیه‌ی مباهله اختصاص به پیامبر اکرم و اهل‌بیت او دارد. با این وجود تعداد محدودی از اهل سنت به سبب غرض‌ورزی که با جریان شیعه و پیروان مکتب اهل‌بیت(ع) دارند، در خصوص این آیه شبهاتی را مطرح نموده و با خارج کردن آن از جریان آل‌پیامبر(ص)، سعی در خدشه وارد کردن به فضیلت اهل‌بیت(ع) نمودند.(1)
اهم ایراداتی که به تفاسیر وارد نموده‌اند از این قرار است:
شبهه‌ی اول. وجود کلمات و عبارات جمع در آیه
جالب‌ترین آیه‌ای که خود بزرگان اهل سنت، آن را قوی‌ترین و با فضیلت‌ترین و مهمترین آیه در حق امیرالمؤمنین (علیه السلام) و حضرت صدیقه طاهره (سلام الله علیها) و حسنین (علیهما السلام) می‌دانند، آیه مباهله است:
فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ (1)
و زمخشری می‌گوید:
امام علیه السلام در کلام نورانی به چند عامل مهم در انحراف و سقوط مردم کوفه و امت اسلامی، اشاره می فرماید:
1- عدم اطاعت از رهبری
2- زنده کردن ارزشهای جاهلی و کم رنگ کردن ارزشهای اسلامی
3- از بین رفتن وحدت و برادری میان خود و از دست دادن ارزش تالیف قلوب
4- حزب گرایی و چند دستگی
5- فسخ ارزشهای اسلامی و باقی ماندن نام اسلام
هریک از علل فوق،
سوال :چرا نام مبارک حضرت امیر المومنین (ع)وسایر اهل بیت در قرآن نیامده است ؟
پاسخ:
۱-خداوند حکیم نازل کننده قرآن است و همه کارهایش از روی حکمت می باشد و ما نمی توانیم به تمام حکمت کارهای خدا دست یابیم. آنچه قطعی است این که خداوند حکیم و هدایتگر برای راهنمایی بشر به شاهراه سعادت، از هیچ اقدام لازمی فرو گذار نکرده است و تعیین و معرفی امام یکی از این اقدام های لازم است که هم در تعیین و هم در معرفی امام، آنچه لازم بوده، انجام داده و حجت را تمام کرده است.
انسان در دیدگاه اسلام غدیر، موجودی است با تاج «کرمّنا»[1].
خداوند کریم است و کریمانه، انسان را کرامت بخشیده است. انسان در تصور اسلام غدیر، جانشین خداست، در زمین و خداوند متعال به او کرامت ارزانی داشته و او را مکرّم کرده است.
آشکار است که این کرامت، مخصوص یک تن یا یک گروه نیست، بلکه همه فرزندان آدم و حوا را شامل می شود. مقتضای کرامتندی انسان این است که همه مردمان، در بهره مندی از موهبت های آفریده ی خدا، یکسان باشند.
این حالت، همان است که نمونه ی عالی و فراگیر آن، در عصر حکومت قرآنیِ مهدوی تجسم پیدا خواهد کرد. زیرا در آن عصر، استضعاف عملا از میان می رود و مستضعفان واقعا پیشوایان و فرمانروایان خواهند بود.
و واضح است که استکبار و استضعافِ اقتصادی از بزرگترین علتهای نابودی و سلب کرامت انسانی است.
چنانکه گفتیم،
این آیه از جمله آیاتى است که مجادله‌هاى کلامى فراوانى را به همراه داشته است؛ زیرا
و اعتصموا بحبل الله
مردی به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله و السلام آمد و از آن حضرت تقاضا کرد که مراد از حبل الله در آیه{ و اعتصموا بحبل الله} را- که به فرمان خدا، عموم امت اسلام باید به آن تمسک جویند- توضیح دهند.
رسول اکرم بی درنگ دست او را گرفته بر روی شانه امیرالمومنین علیه السلام گذاشتند و فرمودند:
” ای اعرابی! این حبل الله است؛ به دامان او در آویز…
( بحار ۱۶:۳۶ ح۵)
مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ
دو دریا را به هم
رسانید، تا با یکدیگر ملاقات و پیوند نمایند
ترجمه انگلیسی:
He has made the two seas to flow freely (so that)
they meet together
ترجمه فرانسوی:
Il a donné libre cours aux deux mers pour se
rencontrer
ترجمه آلمانی:
Er hat die beiden Meere zugleich entstehen lassen,
die zusammentreff
ترجمه روسی:
Он смешал два моря, которые встречаются друг с
другом.
جمعی از مفسّرین مثل «مرحوم فیض رحمه اللَّه» در «صافی» (1) و علّامه حلّی رحمه اللَّه در «کشف الیقین» (2) و ملا فتح الله رحمه اللَّه در «منهج الصّادقین» (3) و علّامه مجلسی رحمه اللَّه در «بحار الانوار» (4) و صاحب «مجمع البیان» در تفسیر خود (5) ، از حضرت صادق علیه السلام روایت می کنند که فرمود:
یکی از آیات در موضوع انفاق آیه
۲۷۴ سوره بقره است: «الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ
سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ
عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ کسانى که اموال خود را در شب و روز نهان و
آشکارا انفاق کنند، آنان را نزد پروردگارشان پاداش نیکو خواهد بود و هرگز از حادثه
آینده بیمناک و از امور گذشته اندوهگین نخواهند شد.
در شأن نزول این آیه از ابن عباس نقل شده: این آیه درباره
على(ع) نازل شده است؛ زیرا آن حضرت چهار درهم داشت؛ یک درهم در روز و یک درهم در
شب، یک درهم پنهانى و یک درهم را نیز آشکارا انفاق کرد.[1] این شأن نزول در
منابع اهل سنت نیز ذکر شده است،[2] اگرچه شأن نزول‌‌های
دیگری نیز در تفاسیر اهل سنت وجود دارد.[3]
البته این شأن نزول،
بهترین راه اثبات امامت امام علی(ع) برای اهل سنت، تمسک به قرآن و روایاتی که در توضیح آنها در کتب خودشان نقل شده است، می باشد و البته بدیهی است که انسان باید حقیقت جو باشد تا به توجیهات ناصواب و غیر عقلانی متوسل نشود و چشم را به روی حقیقت نبندد.
در قرآن مجید آیات فراوانی است که با استفاده از احادیثی که از پیامبر اکرم (ص) در شأن نزول آنها وارد شده است، امامت امام علی (ع) را اثبات می نمایند.
به آیاتی چند توجه فرمایید:
1. آیه تبلیغ: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک...[i]» که طبق روایات معتبر از اهل سنت در جریان غدیر خم نازل شده است و در این روز تاریخی پیامبر(ص) با اعلام ولایت و جانشینی حضرت علی(ع) رسالت خود را تکمیل فرمود.
2. آیه ولایت:
