عوامل مهم در انحراف و سقوط حکومت اسلامی از دیدگاه امیرالمومنین علی (ع)

امام علیه السلام در کلام نورانی به چند عامل مهم در انحراف و سقوط مردم کوفه و امت اسلامی، اشاره می فرماید:

1- عدم اطاعت از رهبری

2- زنده کردن ارزشهای جاهلی و کم رنگ کردن ارزشهای اسلامی

3- از بین رفتن وحدت و برادری میان خود و از دست دادن ارزش تالیف قلوب

4- حزب گرایی و چند دستگی

5- فسخ ارزشهای اسلامی و باقی ماندن نام اسلام

هریک از علل فوق، همچون حلقه زنجیر به هم پیوسته اند. جای تعجب آنجاست که شاهد پراکندگی اهل حق در دفاع از حق و استواری اهل باطل بر حمایت از باطل خود باشیم. این غصه ای بس دردناک است که در زمان حضرت بارها از زبان مبارک ایشان خطاب به مردم شنیده شد: فیا عجبا! عجبا و الله یمیت القلب و یجلب الهم من اجتماع هؤلاء القوم علی باطلهم و تفرقکم عن حقکم! فقحبا لکم و ترحا، حین صرتم غرضا یرمی(1)؛ «شگفتا! شگفتا! به خدا سوگند این واقعیت قلب انسان را می میراند و دچار غم و اندوه می کند که شامیان در باطل خود وحدت دارند و شما در حق خود متفرقید. زشت باد روی شما و از اندوه رهایی نیابید که آماج تیر بلا شدید...»

«... به من خبر رسیده که «بسربن ارطاة » بر یمن تسلط یافته است، سوگند به خدا می دانستم که مردم شام بزودی بر شما غلبه خواهند کرد؛ زیرا آنها در یاری کردن باطل خود وحدت دارند و شما در دفاع از حق متفرقید!» ⁽²⁾

بنابراین عامل پیروزی در کثرت یا قلت جمعیت نیست بلکه اتحاد و استقامت در راه آرمان و هدف است:. .. و العرب الیوم و ان کانوا قلیلا، منهم کثیرون بالاسلام، عزیزون بالاجتماع! فکن قطبا و استدر الرحا بالعرب ⁽³⁾؛ «عرب امروز گرچه از نظر تعداد اندک اما با نعمت اسلام فراوانند و با اتحاد و هماهنگی عزیر و قدرتمندند.»

خداوند متعال دلهای مسلمانان را به جهت ایمان آوردن به پروردگار متعال به هم نزدیک فرمود که اگر تمام ساکنان زمین می خواستند چنین الفتی را در قلوب مؤمنین بوجود آورند نمی توانستند چنین کنند: «و الف بین قلوبهم لو انفقت ما فی الارض جمیعا ما الفت بین قلوبهم و لکن الله الف بینهم انه عزیز حکیم.» ⁽⁴⁾

وحدت و اتحاد نعمت ارزشمند و عظیمی است که خدای تعالی به مسلمانان عطا کرد و آنان نیز باید منزلت و قدر این لطف الهی را بشناسند و به هر بهایی آن را از دست ندهند که: لئن شکرتم لازیدنکم ولئن کفرتم ان عذابی لشدید ⁽⁵⁾؛ «اگر شکر نعمت بجای آرید بر نعمت شما می افزایم و اگر کفران کنید به عذاب شدید گرفتار می کنم.»

---

1) نهج البلاغه، خطبه 27

2) همان منبع، خطبه 25

3) همان منبع، خطبه 146

4) انفال، 63

5) ابراهیم، 7