امام معتزلى ها و شبهه ی او در مورد مباهله
جمعه, ۲۷ بهمن ۱۳۹۶، ۰۸:۳۸ ق.ظ
قاضى عبدالجبّار استرآبادى، امام معتزلى ها درباره ی آیه مباهله چنین
مى گوید:
شیعیان براى اثبات امامت على علیه السلام دلیل دیگرى
را نیز ذکر کرده اند. آنان به آیه ی مباهله استدلال مى کنند و مى گویند: در این
آیه پیامبر خدا صلى الله علیه وآله على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را
فراخواند.
به باور آن ها، این امر دلالت مى کند که على علیه
السلام افضل است و فضیلت و برترى نیز اقتضا مى کند که او براى مقام امامت شایسته
تر و صاحب حق باشد.
به اعتقاد این افراد منظور از (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ)،
على علیه السلام است، چرا که این سخن خداوند: (نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ وَنِساءَنا وَنِساءَکُمْ) شامل وى نمى شود. پس الزاماً وى مصداق«
َأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ» خواهد بود.
گفته ی دیگر آن ها این که پیامبر خدا صلى الله علیه
وآله در صورتى مى تواند او را از خود بداند که در فضیلت بدون هیچ واسطه و فاصله اى
در رتبه ی بعد از او باشد.
در پاسخ به شیعیان باید گفت: این دلیل نیز مانند
دلیل قبلى فقط نشان مى دهد که على علیه السلام، در فضیلت سرآمد است. ولى ما تبیین
مى کنیم که چه بسا امامت از آنِ کسى باشد که افضل نیست.
از سوى دیگر، برخى از بزرگان ما مى گویند: بنا به
گفته ی تاریخ نگاران، على علیه السلام در جریان مباهله حضور نداشته است.
شیخ و استاد ما، ابوهاشم مى گوید: رسول خدا صلى الله
علیه وآله، نزدیکان نسبى خود را دعوت کرد، اما هدف وى، نشان دادن فضل و برترى نبود.
شاهد این امر، اقدام پیامبر در همراه نمودن حسن و
حسین علیهما السلام با این که داراى سن کم بودند، به علّت قرابت نَسبى با ایشان
است.
منظور از: (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ) نیز همین
معناست. زیرا هدف خداوند، همراه نمودن نزدیکان بوده است.
چنان که در مورد شخصى که به قومى نسبت نزدیکى دارد;
مى گویند: او از آن هاست.
شکى نیست که این ماجرا، بر فضیلت و موقعیّت ممتاز
على علیه السلام نزد پیامبر و محبّت بسیار ایشان به او حکایت دارد، اما به اعتقاد
ما نمى تواند بر برترى و امامت وى دلالت داشته باشد... .(1)
بررسی و نقد دیدگاه امام معتزلی ها
پیش از نقد سخنان امام
معتزلی ها و پاسخ به آن، می توان گفت: خلاصه ی استدلال این عالم سنّی این گونه است:
نخست.
چه بسا فردی به امامت برسد که افضل نیست.
گذشته
از آن که این گفته، نشان دهنده ی تسلیم در برابر استدلال شیعه مبنی بر درک برتری
امیر مؤمنان علی علیه السلام از آیه ی مبارکه است؛ بایست گفت: اعتقاد به امامت
فردی را که افضل نباشد، فردی چون ابن تیمیه هم قبول ندارد!
دوم.
علی علیه السلام، در جریان مباهله حضور نداشته است.
این
مورد نیز بر کامل و جامع بودن استدلال شیعه حکایت دارد. وگرنه چنین ادّعایی را
مطرح نمی کردند. بر اساس همین رویکرد است که برخی چون فخر رازی در مورد حدیث غدیر
گفته اند: «علی علیه السلام در حجة الوداع حضور نداشته است.»
سوم.
آیه در مقام نشان دادن فضل و برتری نیست و پیامبر صلّی الله علیه و آله می خواست
بر نزدیک بودن خویشان خود تأکید کند.
این
باور نیز باطل است؛ چرا که اگر مقصود پیامبر صلّی الله علیه و آله تنها این مورد
بود از بین نزدیکان خود، عباس را نیز دعوت می کرد.
ابن
تیمیه به این اشکال توجه کرده و در پاسخ می گوید: «عباس، از مسلمانان نخستین نبوده
است. به همین دلیل پیامبر او را برای مباهله با خود نبرده است».
اما
باید گفت: ابن تیمیه با این سخن، دانسته یا ندانسته به این حقیقت که مقصود آیه،
نزدیکی نسبی نبوده اعتراف کرده است.
شایان
ذکر است که اشاعره نیز در بحث ها و مناقشه های خود، از همین استدلال اخیر کمک می
گیرند. از این رو معلوم می شود که اینان دست خالی هستند و با تکیه به استدلال های
ضعیف و سست معتزله می خواهند سخن خود را ثابت کنند، که البته نمونه های بسیاری
دارد.
1- المغنى فی الإمامة: 20، قسم 1 / 142.
در واقع آنچه را که در اینجا به دست آورده اید دوست دارید، قطعا همان چیزی است که شما بیان می کنید و نحوه بیان آن را می دانید.
شما آن را لذت بخش و شما هنوز هم برای مراقبت
برای حفظ آن حساس است من نمی توانم صبر کنم تا بیشتر از آنچه می خوانم بخوانم
شما. این در واقع یک وب سایت عالی است.