خلاصة استدلال به آیه مباهله

این آیه نصّ است در امامت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام ؛ زیرا به روشنی بر مساوات میان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و امیرالمؤمنین علیه السلام دلالت دارد و چون رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم اولی به تصرف است، پس مساوىِ او یعنی حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز اولی به تصرف خواهد بود.

مساوی بودن پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم با امیرالمؤمنین علیه السلام نیز از آنجا استفاده می شود که خداوند امیرالمؤمنین علیه السلام را نفس پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم معرفی کرده است. نفس شی ء به معنای خود شی ء است اما از آنجا که خداوند به پیامبر دستور می دهد که نفس خود را برای مباهله دعوت کن، روشن می شود که مراد از نفس پیامبر شخصی غیر از خود آن حضرت است؛ زیرا دعوت کننده کسی است که دیگری را دعوت کند و دعوت شخص از خویشتن بی معناست؛ در نتیجه «نفس» در این آیه در معنای حقیقی به کار نرفته و معنای مجازی آن مراد است. در معنای مجازی نیز «اقرب المَجازات» در نظر گرفته می شود و اقرب المَجازات به حقیقت، مساوات است.

پس باید گفت طبق نص آیه مبارکة مباهله، امیرالمؤمنین علیه السلام در جمیع کمالات ـ به جز نبوت ـ با رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مساوی است و از آنجا که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم اولی به تصرف هستند، این مقام برای امیرالمؤمنین علیه السلام نیز ثابت خواهد شد؛ همین طور دیگر کمالات رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مانند عصمت، افضلیت و... نیز برای امیرالمؤمنین علیه السلام ثابت می شود.

داستان مباهله و قول و فعل رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در جریان آن، از چند جهت بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام دلالت دارد. جهت نخست آن که اقدام رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و دعوت امیرالمؤمنین، حضرت صدیقة طاهره، امام حسن مجتبی و حضرت سیدالشهداء ـ علیهم السلام ـ بیانگر این حقیقت است که آن بزرگواران محبوب ترین افراد نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم بودند و روشن است که محبوب ترین فرد نزد پیامبر، با فضیلت ترین افراد امت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نیز خواهد بود.

برخی از عالمان سنی نیز به دلالت داستان مباهله بر احب الناس بودن اهل بیت علیه السلام نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم اعتراف کرده اند؛ از جمله بیضاوى،[1] شهاب الدین خفاجى،[2] خطیب شربینى[3] و شیخ سلیمان الجمل. [4]

قاری در المرقاة فی شرح المشکاة می نویسد:

فنَزّلهُ منْزِلَةَ نَفْسِهِ لما بینهما مِن القرابة و الأخُوة[5]

پس او را در جایگاه نفس خویش قرار داد به خاطر قرابت و اخوتی که میان ایشان بود.

جهت دیگری که بر افضلیت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ دلالت دارد آن است که عمل رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و دعوت حضرتش از اهل بیت علیه السلام برای مباهله با دشمنان دین، نشان از عظمت جایگاه و جلالت شأن ایشان نزد خداوند دارد؛ زیرا رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از میان همسران و خویشاوندان خود تنها امیرالمؤمنین، حضرت فاطمه، امام حسن مجتبی و سیدالشهداء ـ علیهم السلام ـ را برگزیده و احدی از بنی هاشم و خویشاوندان خود را در این امر با آن بزرگواران شریک نساخته تا چه رسد به اصحاب و سایر مسلمانان! و چنان چه در میان مسلمانان احدی از نظر شأن و جایگاه نظیر اهل بیت علیه السلام بود، اختصاص این امر به ایشان وجهی نداشت.

یکی دیگر از وجوه دلالت داستان مباهله بر افضلیت اهل بیت علیه السلام یاری دین خدا به دست ایشان است. زمانی که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم با اهل بیت خویش برای مباهله خارج شدند، به ایشان فرمودند:

« اذا أنا دَعَوْتُ فأمّنُوا. »

« هرگاه من نفرین کردم شما آمین بگویید. »

و هنگامی که نصرانیان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و اهل بیتش علیه السلام را مشاهده کردند، اسقف آنان گفت:

إنّی لأری وجوهاً لَوْ سَألوا اللهَ أنْ یزیلَ جبلاً مِنْ جِبالِهِ لأزالَه، فلا تباهلوا

فتهلکوا و لا یبقی علی وجه الارض نصرانیّ إلی یوم القیامة[6]من چهره هایی را می بینم که اگر از خداوند درخواست کنند کوهی از کوه هایش را از جا بر کند، قطعاً آن را از جا بر می کند، پس مباهله نکنید که هلاک می شوید و در روی زمین تا روز قیامت یک نصرانی هم باقی نمی ماند.

این جریان به خوبی نقش اهل بیت علیه السلام را در ثبوت نبوّت و راستی گفتار رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم روشن می کند و نیز بیانگر آن است که اگر دشمنان دین خدا با ایشان وارد مباهله می شدند، خداوند به واسطة اهل بیت علیه السلام دشمنان دین خود را خوار و نابود می کرد، پس ایشان سهمی انکارنشدنی در یاری دین خدا و رسول پروردگار عالمیان داشته اند. بدیهی است کسی که چنین جایگاهی در مباهلة انبیا داشته باشد، یقیناً برتر و با فضیلت تر از کسانی است که از این جایگاه برخوردار نیستند.

بنابراین، حدیث مباهله بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام در میان امت بعد از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم دلالت دارد و بنا بر اتفاق همه مسلمانان، کسی برای امامت متعین است که بافضیلت تر باشد و این حقیقتی است که حتی اشخاص متعصبی چون ابن تیمیه نیز بدان اقرار و اذعان دارند. [7]

---

[1]. رک: بیضاوی، تفسیر البیضاوى، بحاشیة الشهاب، 3 /33.

[2]. خفاجى، حاشیة الشهاب، 3/ 32. خفاجی در میان سنیان در شمار ادیبان بزرگ است. وی همچنین مفسر، محدث، رجالی و مورخ است و حاشیه ای بر تفسیر بیضاوی نگاشته که به نام حاشیة الشهاب معروف است.

. خطیب شربینی، السراج المنیر، 1/ 222.3

. جمل، الجمل علی الجلالین، 1/ 282.4.

. قاری، المرقاة، 5/ 5895

 زمخشری، الکشاف،1/ 369؛ تفسیر الخازن،1 /242؛ شربینی، السراج المنیر، 1/222 مراغی، تفسیر، 3 / 175 و... .

. رک: علامه حلی، منهاج الکرامة، 6/ 475 و 9/ 228.7