چگونه از آیه مباهله أفضلیت و امامت امیرالمؤمنین (علیه السلام) استدلال می‌شود؟

قرآن می‌فرماید:

فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ (1)

علماء نصارای نجران که نزدیک مدینه بودند، نزد پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) آمدند و گفتگو کردند. ولی سخنان پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) در علمای نصارای نجران اثر بخش نبود. بنا شد با یکدیگر مباهله کنند. یعنی نصارای نجران و پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) عزیزترین افرادشان را بیاورند و با هم مباهله کنند. یعنی بگویند:

خدایا! اگر او بر حق است و من بر باطل، مرا از بین ببر و اگر من بر حق هستم و او بر باطل، او را از بین ببر.

این، یکی از معجزات اسلام است. حتی همین امروز هم کسانی که اختلاف در عقیده دارند، با شریط خاصی که مباهله دارد، می‌توانند مباهله کنند. اگر یک طرف باطل باشد، فورا بلای آسمانی می‌آید و طرف باطل را از بین می‌برد و نابود می‌کند.

فردای آن روز، پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) دست حضرت علی (علیه السلام)، حضرت فاطمه زهراء (سلام الله علیها) و امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) را گرفت و به مباهله رفتند. به تعبیر إبن‌تیمیه ـ تئورسین وهابیت ـ :

با این‌که نزدیک‌تر از علی، عباس عموی پیامبر (صلى الله علیه و سلم) بود، او را هم نبرد. با این‌که در میان زن‌ها، عایشه و حفصه و دیگران بودند، ولی پیامبر (صلى الله علیه و سلم) فقط حضرت فاطمه را با خود بردد. پیامبر (صلى الله علیه و سلم)، فرزندان دیگری هم داشت، ولی دست حسن و حسین را گرفت و برد. اینها نشان‌دهنده آن است که عزیزترین، گرامی‌ترین و محبوب‌ترین انسان‌ها در نزد پیامبر (صلى الله علیه و سلم)، علی و فاطمه و حسن و حسین هستند.

جریان مباهله در صحیح مسلم آمده است. (2)

در منابع اهل سنت هم آمده است:

قال جابر: «أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکُمْ» رسول الله صلى الله علیه و سلم و علی بن أبی طالب و «أَبْنَاءَنَا» الحسن و الحسین و «نِسَاءَنَا» فاطمة.

مراد از أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکُمْ رسول الله (صلى الله علیه و سلم) و علی بن ابی طالب و مراد از أَبْنَاءَنَا حسن و حسین و مراد از نِسَاءَنَا، فاطمه است. (3)

زمخشری از علمای بزرگ اهل سنت می‌گوید:

و فیه دلیل لا شیء أقوی منه علی فضل أصحاب الکساء‌. (4)

این آیه، بالاترین و قوی‌ترین دلیل برای فضیلت أصحاب کساء است.

نکته اول:

تمام مفسرین، مانند بیضاوی آورده‌اند که این آیه، دلالت می‌کند بر این‌که محبوب‌ترین انسان‌ها در نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. (5)

خود محبوب بودن، مستلزم أفضلیت است. آقایانی که برای تعیین خلیفه در سقیفه جمع شده بودند، وقتی میان مهاجرین و انصار اختلاف شد و به کتک‌کاری و درگیری انجامید، ابوبکر گفت:

ما شایسته هستیم که خلیفه پیامبر (صلی الله علیه و سلم) باشیم. چون ما نزدیک به پیامبر (صلی الله علیه و سلم) و از خویشان پیامبر (صلی الله علیه و سلم) هستیم.

اگر ملاک أفضلیت این باشد، به تعبیر جناب زمخشری، هیچ فضیلتی بالاتر از این نیست که قرآن، علی بن أبی طالب (علیه السلام) را نازل منزله پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار داده است.

نکته دوم:

نکته‌ای که خیلی جالب است ،رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مباهله با نصارای نجران که قرار گذاشته بودند که آنها عزیز‌ترین افراد خود را بیاورند و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هم عزیزترین افراد خود را بیاورد، هدف از مباهله، اثبات نبوت و صدق کلام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است. آن کسی که شایسته است برای اثبات نبوت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برود، قطعا برای استمرار رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که خلافت و جانشینی باشد، از دیگران اولویت دارد.

نکته سوم:

خداوند در این آیه، حضرت علی (علیه السلام) را نفس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار داده است. البته مراد از آن، نفْس حقیقی و عین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بودن نیست و مراد از این آیه، این است که آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) با جان گرامی نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برابر است در همه جهات؛ مگر در مسئله نبوت که در حدیث شریف منزلت هم آمده است:

أنت منی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبی بعدی. (6)

پس:

1- عصمت علی(ع) همچون عصمت پیامبر(ص) می شود- امیرالمؤمنین (علیه السلام) در تمام فضائلی که برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است، هم‌سطح پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است؛ غیر از مسئله نبوت و دریافت وحی از خداوند و این دلالت می‌کند بر عصمت علی بن أبی طالب (علیه السلام)

چون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هم معصوم بوده است و غیر معصوم را نمی‌شود نفس معصوم قرار داد.

2- علی(ع) مثل پیامبر(ص)، أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ می شود- این‌که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم):

النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ (سوره أحزاب/آیه6)

است و ولایت تامّه بر جان و مال مؤمنین داشته، حضرت علی (علیه السلام) هم این ولایت را دارد.

3- علی(ع) هم افضل بر تمام انبیاءبه غیر از رسول الله(ص) می شود - پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) أفضل همه خلائق - حتی أنبیاء (علیهم السلام) و ملائکه - بوده است و امیرالمؤمنین (علیه السلام) هم طبق آیه شریفه مباهله، از همه أنبیاء (علیهم السلام) و ملائکه برتر است؛ چون مساوی أکمل، خود هم أکمل است.

---

1-     سوره آل عمران/آیه61

2-     صحیح مسلم، ج7، ص120، حدیث6114

3-     تفسیر ابن کثیر، ج1، ص379 ـ الدر المنثور للسیوطی، ج2، ص39 ـ فتح القدیر للشوکانی، ج1، ص347

4-     الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل للزمخشری، ج1، ص434

5-     تفسیر بیضاوی، ج3، ص32 - ج2، ص47

6-     صحیح البخاری، ج5، ص129 - صحیح مسلم، ج7، ص120

7-     برگرفته از http://shamimshia.com