دستاوردهای مباهله (1)

 

1-سند حقانیت شیعه

نزول آیه مبارکه مباهله، واضح‌ترین دلیل بر فضیلت و عالی‌ترین مدرک برای حقانیت باورهای شیعه در مورد امامت و خلافت [امام] علی علیه‌السلام بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله می‌باشد. در این آیه وجود مقدس امیر مؤمنان علی علیه‌السلام به منزله جان پیامبر شناخته شده است و این حقیقت غیرقابل انکار - که از منظر تمام دانشمندان شیعه و اهل سنت جای تردید و شبهه در آن وجود ندارد - اثبات می‌کند که دومین شخص عالم امکان، [امام] علی علیه‌السلام است که شایستگی جانشینی حضرت خاتم‌الانبیاء صلی‌الله علیه و آله بعد از رحلتش منحصر در شخصیت وی می‌باشد.

شیخ مفید می‌فرماید: «خدای متعال در آیه مباهله حکم نموده است که علی علیه‌السلام جان رسول خدا صلی‌الله علیه و آله می‌باشد و از این حکم معلوم می‌شود که امیر مؤمنان علی علیه‌السلام به بالاترین درجه فضیلت و برتری نائل شده است و با پیامبر صلی‌الله علیه و آله در کمال و عصمت از گناهان مشترک است.»(1)

این سخن شیخ مفید برگرفته از حدیث معروف مساوات است. اهل سنت این حدیث را از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نقل می‌کنند که فرمودند: «من اراد ان ینظر الی آدم فی علمه والی نوح فی تقواه وفهمه و الی ابراهیم فی حلمه و الی یحیی بن زکریا فی زهده والی موسی فی هیبته والی عیسی فی عبادته فلینظر الی علی بن ابی طالب؛(2)

هر کس می‌خواهد:

 *علم حضرت آدم

 *تقوا و فهم حضرت نوح

 *حلم حضرت ابراهیم

 *زهد حضرت یحیی

 *هیبت حضرت موسی

 *عبادت حضرت عیسی را ببیند،

 به علی بن ابی طالب بنگرد.

نزول آیه مبارکه مباهله، واضح‌ترین دلیل بر فضیلت و عالی‌ترین مدرک برای حقانیت باورهای شیعه در مورد امامت و خلافت [امام] علی علیه‌السلام بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله می‌باشد. بر اساس این روایت، وجود امیر مؤمنان علی علیه‌السلام با تمام پیامبران الهی مساوی است.

علامه بزرگوار استاد محمدتقی جعفری در این زمینه می‌نویسد: «روایاتی متنوع در منابع اولیه اسلام، مخصوصاً حدیث مقدس «مساوات امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام با رسولان الهی در امتیازاتی که خداوند سبحان به آنان عطا فرموده است»، به اضافه آیه مباهله که علی بن ابی طالب علیه‌السلام در آن نفس رسول اعظم صلی‌الله علیه و آله منظور شده است، با کمال وضوح اثبات می‌کنند که علی علیه‌السلام آن بزرگ بزرگان و آن یگانه نسخه انسان کامل - که پس از وجود نازنین محمد مصطفی صلی‌الله علیه و آله نظیر او به عرصه هستی گام نگذاشته است - تجلی‌گاه نمونه همه امتیازات والای پیشوایان معصوم علیهم‌السلام می‌باشد.»(3)

در یکی از گفتگوهای امام رضا علیه‌السلام با مأمون، آمده است که مأمون از حضرت رضا علیه‌السلام پرسید: شما چه دلیلی بر خلافت جدتان علی بن ابی طالب بعد از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله دارید؟!

امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «آیه انفسنا؛ آیه مباهله».

شخصیت‌شناس پرتلاش، علامه سید علی‌اصغر بروجردی، در کتاب طرائف المقال در توضیح سخن امام رضا علیه‌السلام می‌نویسد: بدون تردید در صحنه مباهله به غیر از اصحاب کساء هیچ‌کس دیگر از مسلمانان حضور نداشت و اگر به غیر از علی علیه‌السلام مرد بافضیلت دیگری - که به‌اندازه او در نزد رسول گرامی اسلام موقعیت و منزلت والایی کسب کرده بود - وجود داشت، هیچ‌گاه پیامبر صلی‌الله علیه و آله علی علیه‌السلام را به جای او گزینش نمی‌کرد و یا حداقل به همراه [امام] علی علیه‌السلام او را نیز می‌آورد؛ اما آیه مباهله و شأن نزول آن گواهی می‌دهد که [امام] علی علیه‌السلام شایسته‌ترین و بافضیلت‌ترین فرد در میان یاران پیامبر صلی‌الله علیه و آله بود.

سخن رسول گرامی اسلام در روز مباهله شاهد دیگری بر این مدعاست. آن حضرت هنگام مباهله با نصارای نجران با اشاره به [امام] علی علیه‌السلام فرمود: «اللهم هذا نفسی وهو عندی عدل نفسی؛(4) پروردگارا این [علی] جان من است و او در نزد من معادل نفس من است».

برای همین بود که امیر مؤمنان علی علیه‌السلام در اوج مظلومیت خویش در ماجرای شورای خلافت، خطاب به اهل شورا با آیه مباهله احتجاج نمود.

ابن حجر هیثمی از محدثان اهل سنت کلام [امام] علی علیه‌السلام، خطاب به اهل شورا را چنین نقل می‌کند: «انشدکم الله هل فیکم احد جعله الله نفس النبی، وابناءه ابناءه، ونساءه نسائه، غیری؛(5) شما را به خدا قسم می‌دهم، آیا به غیر از من در میان شما کسی هست که خداوند او را جان پیامبر و فرزندانش را فرزندان پیامبر و زنانش را زنان پیامبر قرار داده باشد؟!» همه یک‌صدا گفتند: نه؛ به غیر از تو چنین فردی را سراغ نداریم.

ابن حماد شاعر پرشور و متعهد قرن چهارم هجری در ضمن اشعاری علی علیه‌السلام را با آیه مباهله ستوده، می‌گوید:

سماه رب العرش نفس محمد

یوم البهال وذاک ما لا یدفع(6)

«پروردگار عرش، در روز مباهله، علی علیه‌السلام را جان محمد نامید و این واقعیتی انکارناپذیر است

---

شیخ مفید، ارشاد، ج 1، ص 170.1
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج 42، ص 313؛ الریاض النضره، ج 2، ص 218؛ قوشچی، 

شرح تجرید، ص 338؛ و از منابع شیعه، فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص 128.

طرح‌های آموزشی نهج‌البلاغه، ص 11.3
تفسیر امام عسکری، ص 660؛ الامام علی علیه‌السلام ص 285.4- الصوائق المحرقه، ص 93.5
مناقب آل ابی طالب، ج 2، ص 145.6