مباهله در آیینه غدیر

علت نسبت دادن آیه مباهله به علی(ع)

تاکنون همگان درباره اینکه امیر مؤمنان علی(ع) بیشترین اطاعت و تبعیت را از رسول اکرم(ص) داشتند شهادت می‎دهند پس این آیه که می‎فرماید «فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی؛ پس هر که از من پیروى کند بى گمان او از من است»، منافاتی با مفاد آیه مباهله ندارد.

در روز عید غدیر که در آن پیامبر اکرم(ص) پس از اینکه به امر خداوند متعال امیرالمؤمنین(ع) را به صورت علنی به امامت منصوب کردند، در بخشی از خطبه فرمودند: «أَنْتَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَارِثِی لَحْمُکَ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُکَ مِنْ دَمِی وَ سِلْمُکَ سِلْمِی وَ حَرْبُکَ حَرْبِی وَ الْإِیمَانُ مُخَالِطٌ لَحْمَکَ وَ دَمَکَ کَمَا خَالَطَ لَحْمِی وَ دَمِی؛ تو برادر و جانشین و وارث منى، گوشتت از گوشت من، و خونت از خون من، و آشتى با تو، آشتى با من، و جنگ با تو، جنگ با من است، و ایمان با گوشت و خونت آمیخته شده، چنان که با گوشت و خون من در آمیخته است.

رسول اکرم(ص)در این فراز  امیرالمؤمنین(ع) را با تعبیر «لَحْمُکَ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُکَ مِنْ دَمِی؛ گوشتت از گوشت من، و خونت از خون من است» یاد می‎کند که نشان از یگانگی معنوی امیرالمؤمنین(ع) و رسول اکرم(ص) دارد. راز این قرابت را خداوند متعال در بخشی از آیه ‎36 سوره ابراهیم(ع) از زبان ابراهیم(ع) اینگونه بیان می‎فرماید: «فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی؛ پس هر که از من پیروى کند بى گمان او از من است». بنابراین به میزانی که اشخاص از پیامبران، امامان و هادیان الهی تبعیت داشته باشند، طبق این بخش از آیه قرآن به مقام مِنیّت و اهلیت می‎رسند و جزوی از پیکره آنها می‎شوند؛ لذا نزدیک به این تعابیر را رسول اکرم(ص) نسبت به حضرت زهرا(س) اینگونه بیان می‎فرمایند: «فاطمة بضعة منی؛ فاطمه پاره تن من است».

بر همین اساس شاهدیم خداوند متعال در جای جای قرآن و با تعابیر مختلف اصرار بر نسبت دادن اهل عترت(ع) به وجود مبارک پیامبر اکرم(ص) دارد که از آن جمله آیات تطهیر و «مودة ذی‎القربی» و مباهله است که اکثریت اهل سنت و شیعه نسبت به تطبیق تفسیر و تأویل این آیات به عترت(ع) اتفاق نظر دارند.

در ماجرای مشهور مباهله که در 24 ذی‎الحجه روی داد، بعد از اینکه پیامبر اکرم(ص) با مسیحیان نجران بر سر پذیرش اسلام محاجه کردند و امر حضرت مورد موافقت آنان واقع نشد، تصمیم گرفته شد که مسئله از راه مباهله خاتمه یابد، از این رو قرار شد که فردای آن روز، همگی خارج از شهر مدینه، در دامنۀ صحرا برای مباهله آماده شوند. بامداد روز مباهله، حضرت رسول(ص) به خانه حضرت امیرالمؤمنین(ع) آمد. دست امام حسن(ع) را گرفته و امام حسین(ع) را در آغوش گرفت، و به همراه حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) برای مباهله، از مدینه بیرون آمد که نجرانیان با دیدن این صحنه و از ترس شکست از مباهله منصرف شدند. آیه 61 سوره آل‎عمران ناظر بر وقوع این ماجراست: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ؛ بنابراین، پس از فرارسیدن علم به تو، هر کس درباره او [حضرت عیسی(ع)]، با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان، و زنانمان و زنانتان، و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری [تضرّع] کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم».

مفسران و محدثان شیعه و سنی تصریح کرده‎اند که آیه مباهله (آیه 61 آل عمران) در حق اهل بیت پیامبر (ص) نازل شده است و پیامبر(ص) کسانی را که همراه خود به میعادگاه برد، فرزندانش (حسن و حسین) و دخترش (فاطمه) و علی (ع) بودند. بر این اساس منظور از أَبْنَاءَنَا در آیه حسن و حسین هستند، همان طور که منظور از نسائنافاطمه، و منظور از أَنفُسَنَا علی (ع) است.( تفسیر نمونه، ج2، ص 44؛ المیزان، ج3 - 4 ، ص 223).

بنابراین تاکنون همگان درباره اینکه امیر مؤمنان علی(ع) بیشترین اطاعت و تبعیت را از رسول اکرم(ص) داشتند شهادت می‎دهند پس این آیه که می‎فرماید «فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی؛ پس هر که از من پیروى کند بى گمان او از من است»، منافاتی با نسبت دادن خون و گوشت و جان علی(ع) و سایر اهل‎بیت عصمت و طهارت(ع) به پیامبر اکرم(ص) از سوی خداوند و نبی مکرم اسلام(ص) ندارد. لذا این حقیقت را حضرت به اذن‎الله و به نحوری دیگر هم در روز عید غدیر با تعبیر «لَحْمُکَ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُکَ مِنْ دَمِی» مطرح کردند و هم خداوند متعال در آیه مباهله با تعبیر أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْمطرح کرد، چرا که از ابتدا و تا آینده هیچ کس به اندازه امیرالمؤمنین(ع) نسبت به رسول اکرم(ص) قرابت معنوی نداشت و نخواهد داشت.