نتیجة استدلال به آیه مباهله و قول و فعل پیامبر

نتیجة استدلال به آیه مباهله و گفتار و رفتار رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به هنگام نزول آیه، آن شد که خداوند متعال به رسول خویش امر کرد که علی علیه السلام را نفس خویش بنامد تا برای مسلمانان روشن شود که او به دنبال رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم می آید و مقام امامت کبری و ولایت عامه پس از ایشان از آن اوست؛ چرا که خداوند هرگز به رسول خود امر نمی کند که کسی را که فاقد این خصائص است، نفس خویش بنامد. در همین راستا رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم ، حضرت امیرالمومنین علیه السلام را به عنوان کاتب صلح نامه برگزید[1] و حضرتش را به نجران فرستاد تا صدقات کسانی را که مسلمان شده بودند و نیز جزیة کسانی را که بر دین خویش مانده بودند، اخذ کند. [2]

از آیه مباهله و قول و فعل رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم این نتیجه نیز به دست می آید که حضرت صدیقة طاهره علیها السلام از همه مسلمانان و صحابه بافضیلت تر است، چنان که برخی از عالمان اهل سنت با استناد به این آیه و نیز حدیث شریف «فاطمةُ بضعةٌ مِنّی...» بر افضلیت حضرت فاطمه علیها السلام بر ابوبکر و عمر استدلال کرده اند و گفته اند به اجماع مسلمانان حضرت صدیقة طاهرهعلیها السلام از ابوبکر و عمر افضل است.[ 3] همچنین به اجماع همه مسلمانان، امیرالمؤمنین علیه السلام از حضرت فاطمه علیها السلام افضل است؛ در نتیجه امیرالمؤمنین علیه السلام افضل از آن دو می باشد پس امامت و خلافت بلافصل رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم حق مسلم آن حضرت است. با این حال ابن روزبهان می گوید:

لأمیرِالمؤمنینَ علِىّ علیه السلام فی هذِهِ الآیه فضیلةٌ عظیمةٌ و هِیَ مُسلَّمةٌ، ولکِن لا تصیرُ دالَّة عَلَی النَّصِّ بإمامَتِهِ. [4]

برای امیرالمؤمنین علی علیه السلام در این آیه فضیلتی بزرگ هست و این امر مسلم است. لکن این آیه بر نصّ به امامت ایشان دلالت ندارد.

اما وی به این نکته تفطّن ندارد که آیه صرفاً در بیان فضیلتی بزرگ برای امیرالمؤمنین علیه السلام نیست؛ بلکه به روشنی بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام دلالت دارد؛ زیرا فضیلتی که بر اساس آیه برای امیرالمؤمنین علیه السلام اثبات می شود، برای غیر او حاصل نیست؛ پس آن حضرت بافضیلت ترینِ صحابه است و افضلیت لزوماً مثبِتِ امامت است.

فخر رازی نیز به دلالت آیه بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام از سایر مسلمانان توجه دارد؛ لذا در این زمینه خدشه نمی کند و در عوض وی در استدال مرحوم حمصّی مناقشه می کند.[ 5] محمود بن حسن حمصی با استناد به آیه مبارکة مباهله افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام بر تمام انبیا جز خاتم الانبیاء ص را اثبات می کند. و بالاخره از آیه مبارکة مباهله و قول و فعل رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم پس از نزول آن نتیجه می گیریم که بر اساس دلالت آیه حسنین ـ علیهما السلام ـ فرزندان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به شمار می روند و این حقیقتی است که بسیاری از بزرگان اهل تسنن بدان تصریح کرده اند[6]

---

[1]. رک: بیهقی، السنن الکبری، 10/ 120.

[2]. رک: زرقانی، شرح المواهب اللدنیّة، 4/ 43.

. ابن حجر عسقلانى، فتح البارى، 7 / 132؛ مناوی، فیض القدیر، 4/ 421 قاری، المرقاة، 5/ 348.

. ابن روزبهان، ابطال الباطل، 3 / 63.

. تفسیر النیسابورى، هامش الطبرى، 3/ 214 ـ 215.

. رک: فخر رازی، تفسیر.